Sokólska Grupa Strzelecka

P08 Parabellum

Parabellum w wersji P08 Heerepistole

Parabellum (znany również jako Parabelka lub Luger) to niemiecki pistolet samopowtarzalny skonstruowany pod koniec XIXw przez Georga Lugera na podstawie pistoletu Borchardt C93. Przed powstaniem pistoletu Parabellum, Georg Luger zajmował się między innymi prezentowaniem pistoletu Brchardt C93 poza granicami Niemiec. Pistolet C93 brał udział między innymi w konkursie na pistolet samopowtarzalny dla armii szwajcarskiej obok pistoletów Mannlicher M94, Bergmann M94, Mauser C96. Pistolet C93 charakteryzował się według Szwajcarów zbyt dużą masą i długością, jednak mimo tego Hugo Borchardt (konstruktor pistoletu C93) odmówił wprowadzenia dużych zmian do konstrukcji broni. Tym samym prace zmierzajace do modyfikacji pistoletu C93 prowadzono w firmie Deutsche Waffen und Munitionsfabriken (DWM) pod kierownictwem Georga Lugera. W wyniku wspomnianych prac powstał pistolet znany jako Borchardt Luger M1898 który został uznany za najlepszę broń w szwajcarskim konkursie na pistolet samopowtarzalny. Mimo tego broń dalej modyfikowano, dzięki czemu powstał pistolet znany jako Modell 1899 (Versuchmodell III) znacznie różniący się od pistoletu C93. Modell 1899 strzelał skonstruowanym przez Georga Lugera nabojem 7,65x22mm Parabellum, podczas gdy Borchardt C93 oraz Borchardt Luger M1898 zasilane były nabojem 7,65x25mm. Początkowo Modell 1899 pozbowiony był bezpiecznika nastawnego oraz zatrzasku zatrzymującego zamek w tylnym położeniu po wystrzeleniu ostatniego naboju. Zastosowano natomiast bezpiecznik chwytowy wyłączany poprzez nacisk dłoni na tylną część chwytu. Pod wpływem Szwjcarów kolejne prototypy wyposażono w bezpiecznik nastawny oraz zatrzask zamka. Podczas kolejnych szwajcarskich prób obok pistoletu Borchardt Luger M1898 oraz Modell 1899 testosowano również pistolet Mauser C96, Bergmann No. 5 M97, Bergmann No. 3 M98, Mannlicher M96, Krnka Roth M98, pistolet Hauffa oraz Browning 1899. Podczas prób za najlepszą broń uznano ponownie pistolet Model 1899, który został wprowadzony do uzbrojenia armii szwajcarskiej w 1900r pod oznaczeniem "Pistole Ordonnanz 1900, System Borchardt-Luger". Niedługo po wprowadzeniu do uzbrojenia armii szwajcarskiej pistoletu skonstruowanego przez Georga Lugera, pistolet otrzymał w firmie Deutsche Waffen and Munitionsfabriken nazwę "Parabellum" (adres telegraficznt firmy DWM).

Konstrukcja pistoletu Parabellum

Ryglowenie kolankowo dźwigniowe. Rysunek pochodzi z książki Stanisława Toreckiego "Broń i amunicja strzelecka LWP"

Pistolet Parabellum działa na zasadzie krótkiego odrzutu lufy, strzelanie następuje z zamka zamkniętego. Zastosowano ryglowanie kolankowo dźwigniowe w układzie górnym. Po odpaleniu naboju lufa połączona na stałe z komorą zamkową oraz zaryglowany zamek poruszają się do tyłu, występy zawiasu łączącego dwie dźwignie mechanizmu ryglowego napotykając na występy umieszczone w tylnej cześci szkieletu powodują "złamanie" dźwigni mechanizmu ryglowego i odryglowanie zamka, po czym lufa połączona z komorą zamkową zatrzymuje się oczekując w tym położeniu na powrót zamka, natomiast zamek porusza się w skrajne tylne położenie. Następnie powracający w przednie położenie zamek powoduje "wyprostowanie" dźwigni mechanizmu ryglowego i tym samym zaryglowanie, po czym lufa połączona z komorą zamkową oraz zaryglowany zamek powracają w skrajne przednie położenie. Sprężyna powrotna umieszczona jest pionowo w tylnej części chwytu (dość nietypowo, w nowoczesnych pistoletach w miejscu tym zazwyczaj znajduje się sprężyna uderzeniowa). Początkowo stosowano płaską sprężynę uderzeniową, jednak po krótkim okresie czasu od rozpoczęcia produkcji pistoletu Parabellum we wszystkich nowych pistoletach stosowano bardziej niezawodną śrubową sprężynę uderzeniową. Co ciekawe zastosowanie sprężyny śrubowej zasugerowali Holendrzy testujący pistolety Parabellum dla armii holenderskiej. Wczesne pistolety Parabellum wyposażone były w zapadkę przeciwodskokową zapobiegającą samoczynnemu odryglowaniu zamka, jednak wprowadzenie śrubowej sprężyny uderzeniowej spowodowało zanik ryzyka samoczynnego odryglowania zamka, tym samym znaczna większość pistoletów Parabellum nie posiada zapadki przeciwodskokowej. Podczas strzału z Parabelki łuska wyrzucana jest pionowo do góry, w momencie strzału na krótki okres czasu dźwignie mechanizmu ryglowego przesłaniają linię celowania. Znaczna większośc pistoletów Parabellum wyposażona jest w zatrzask zamka, tym samym po wystrzeleniu z magazynka ostatniego naboju zamek zatrzymuje się w tylnym położeniu, co powoduje że dźwignie mechanizmu ryglowego pozostają w górnym położeniu zasłaniając linię celowania. Pistolet nie posiada przycisku czy dźwigni umożliwiającej zwolnienie zamka w przednie położenie, dlatego też aby zwolnić zamek w przednie położenie należy odciągnąć go do tyłu. W przypadku wersji pistoletu Parabellum z wyciągiem pełniącym jednocześnie rolę wskaźnika obecności naboju w komorze nabojowej, jeśli nabój znajduje się w komorze na broni widoczny jest napis "geladen". Parabellum posiada mechanizm spustowy bez samonapinania (SA) oraz mechanizm uderzeniowy z umieszczoną w zamku sprężyną uderzeniową działającą bezpośrednio na iglicę. Zwolnienie napiętej iglicy możliwe jest jedynie poprzez oddanie "suchego" strzału. Zaczep spustowy wczesnych pistoletów Parabellum wystawał nieznacznie spod pokrywy komory spustowej, tym samym we wczesnych wersjach pistoletu pozbawionych jednocześnie bezpiecznika chwytowego (przykładowo wczesne pistolety P08), możliwe było oddanie przypadkowego strzału poprzez nacisk na wystający spod pokrywy komory spustowej zaczep spustowy. Ryzyko na oddanie przypadkowego strzału było mniejsze w pistoletach z bezpiecznikiem chwytowym, biorąc pod uwagę że bezpiecznik chwytowy przy braku nacisku na tylną część chwytu samoczynnie zabezpiecza broń. Aby zmniejszyć ryzyko na oddanie przypadkowego strzału pistolety P08 produkowane od 1915r wyposażone są w zaczep spustowy który praktycznie nie wystaje spod pokrywy komory spustowej. Pierwsza produkowana seryjnie wersja pistoletu znana jako Modell 1900 zasilana była nabojem 7,65x22mm Parabellum, natomiast odmiany Marine Modell 1904, P08, lange pistole 08, wprowadzone do uzbrojenia armii niemieckiej, zasilane są nabojem 9x19mm Parabellum. Istniały również odmiany pistoletu Parabellum dostosowane do amerykańskiego naboju .45 ACP, jednak nie były one produkowane seryjnie. Zasilanie odbywa się z umieszczonego w chwycie jednorzędowego magazynka pudełkowego o pojemności 8 naboi, pudełko magazynka posiada po obu stronach wycięcie umożliwiające kontrolowanie stanu załadowania. Przycisk zatrzasku magazynka znajduje się z lewej strony szkieletu u nasady kabłąka spustu, natomiast skrzydełko bezpiecznika nastawnego umieszczono z lewej strony szkieletu nad chwytem. Skrzydełko bezpiecznika w dolnym położeniu powoduje zabezpieczenie broni oraz uniemożliwienie przeładowania (odsłaniając jednocześnie napis "gesirecht"), natomiast w górnym odbezpieczenie. Niektóre pistolety posiadają bezpiecznik chwytowy umieszczony w tylnej części chwytu. Produkowano również pistolety z bezpiecznikiem magazynkowym uniemożliwiającym oddanie strzału po wyjęciu magazynka z gniazda. Przed kabłąkiem spustu, z lewej strony szkieletu, znajduje się dźwignia której obrót umożliwia odłączenie pokrywy komory spustowej, co z kolei umożliwia zsunięcie ruchem do przodu komory zamkowej z szyn szkieletu. Broń można rozłożyć z nabojem w komorze nabojowej oraz napiętą iglicą, co powoduje dość duże ryzyko odpalenia naboju z odłączonej od szkieletu komory zamkowej połączonej z lufą, poprzez nacisk na zaczep spustowy (po rozłożeniu częściowym zaczep spustowy jest odsłonięty). Aby zmniejszyć ryzyko oddania przypadkowego strzału po rozłożeniu broni, wiele pistoletów Parabellum wyposażonych zostało w samoczynny bezpiecznik blokujący zaczep spustowy po odłączeniu pokrywy komory spustowej, tym samym uniemożliwiający oddanie strzału poprzez nacisk na zaczep spustowy po rozłożeniu częściowym broni.

Pistole Ordonanz 1900


Pistole Ordonanz 1900 (znany również jako Pistole Modell 1900) to wersja pistoletu Parabellum wprowadzona w 1900r do uzbrojenia armii szwajcarskiej jako "Pistole Ordonnanz 1900, System Borchardt-Luger". Pistolet zasilany jest nabojem 7,65x22mm Parabellum, zasilanie odbywa się z jednorzędowego magazynka pudełkowego o pojemności 8 naboi. Zastosowano lufę o długości 120mm. Broń wyposażona jest w bezpiecznik chwytowy automatycznie wyłączany poprzez nacisk dłoni na chwyt oraz bezpiecznik nastawny. Pistolety przeznaczone dla armii szwajcarskiej produkowano w szwajcarskiej firmie Eidgenossichen Waffenfabrik Bern. Model 1900 wyposażony jest w przyrządy celownicze składające się z zamocowanej na lufie muszki oraz niewielkiej szczerbinki stanowiącej część tylnej dźwigni ryglującej. Przyrządy celownicze nie posiadają możliwości regulacji. Następca pistoletu Parabellum w armii szwajcarskiej to SIG P210 wprowadzony do uzbrojenia w 1949r.



Amerykańskie Parabellum
Niedługo po wprowadzeniu do uzbrojena armii szwajcarskiej Pistole Ordonanz 1900, amerykański Springfield Arsenal zakupił do testów 1000 pistoletów Parabellum strzelających nabojem 7,65x22mm Parabellum. Pistolety zakupiono w Niemczech bez wyposażenia dodatkowego, wyposażenie dodatkowe (między innymi kabury) zamówiono natomiast w amerykańskim Rock Island Arsenal. Na zamówionych w Niemczech pistoletach Parabellum w amerykańskim Rock Island Arsenal wybito znak przedstawiający orła, z tego też względu pistolety Parabellum zamawiane przez amerykańskie instytucje państwowe znane są jako "American Eagle". Niedługo po dostarczeniu do USA 1000 pistoletów Parabellum w wersji na nabój 7,65x22mm, Amerykanie zamówili w 1903r 50 pistoletów Parabellum na nabój 9x22mm. Kolejna partia pistoletów Parabellum zamówiona w 1904r przez Amerykanów strzelała natomiast nabojem 9x19mm Parabellum. Do konkursu na pistolet samopowtarzalny dla armii amerykańskiej skonstruowano również prototypowy pistolet Parabellum zasilany nabojem .45 ACP, jednak do uzbrojenia pod oznaczeniem "Automatic Pistol, Caliber .45, M1911" wprowadzono pistolet skonstruowany przez Johna Mosesa Browninga.


Marine Modell 1904


Marine Modell 1904 (znany również jako Marinepistole 1904) to odmiana wprowadzona w 1904r do uzbrojenia niemieckiej marynarki wojennej pod oznaczeniem "9mm Pistole, Marine-Modell 1904, System Borchardt-Luger". Tym samym niemiecka marynarka wojenna była pierwszym rodzejem niemieckich sił zbrojnych jaki wprowadził do uzbrojenia pistolet Parabellum, mimo tego że wcześniej niemieckie wojska lądowe używały niewielkie ilości pistoletów Parabellum. Marine Modell 1904 strzela nabojem 9x19mm Parabellum, zasilanie odbywa się z jednorzędowego magazynka pudełkowego na 8 naboi. Zastosowano lufę o długości 152mm. Pistolet posiada śrubową sprężynę powrotną oraz zmodyfikowany wyciąg pełniący jednocześnie rolę wskaźnika obecności naboju w komorze nabojowej. Wczesne pistolety Marine Modell wyposażone są w zapadkę przeciwodskokową, co jest dość nietypowe jak na pistolet Parabellum ze śrubową sprężyną uderzeniową. W tylnej częśći chwytu znajduje się wycięcie umożliwiające zamocowanie zaczepu do montażu kolby dostawnej pełniącej również rolę kabury. Przyrządy celownicze składają się z zamocowanej na lufie muszki oraz celownika przerzutowego ze szczerbinką. Celownik posiada nastawę na 100m i 200m. Pierwsze pistolety Marine Modell 1904 wyposażone były w bezpiecznik chwytowy, natomiast od 1909r pistolet produkowano bez bezpiecznika chwytowego.

P06


Pistolet P06 (znany również jako Parabellum neuer art) to odmiana wprowadzona do produkcji w 1906r. Broń występuje w wersji na nabój 7,65x22mm Parabellum oraz w odmianie strzelającej nabojem 9x19mm Parabellum. Zasilanie odbywa się z jednorzędowego magazynka o pojemności 8 naboi. Zastosowano śrubową sprężynę powrotną, co umożliwiło rozygnację z zapadki przeciwodskokowej. Znaczna większośc pistoletów P06 została wyprodukowana dla armii szwajcarskiej w wersji na nabój 7,65x22mm. Początkowo pistolety P06 dla armii szwajcarskiej produkowano w Niemczech, jednak od 1919r broń produkowano w szwajcarskiej firmie Eidgenossichen Waffenfabrik Bern.

P08 Heerepistole


P08 Heerepistole to odmiana wprowadzona w 1908r do uzbrojenia armii niemieckiej pod oznaczeniem "Pistole Parabellum, Modell 1908". Pistolet posiada lufę o długości 102mm. Broń strzela nabojem 9x19mm Parabellum, zasilanie odbywa się z jednorzędowego magazynka pudełkowego o pojemności 8 naboi. Broń nie posiada bezpiecznika chwytowego, zastosowano jedynie bezpiecznik nastawny. Chwyty wczesnych pistoletów P08 pozbawione są wycięcia dla zaczepu do montażu kolby dostawnej, jednak niedługo po rozpoczęciu produkcji P08 wycięcie przywrócono. Pistolety produkowane od 1913r wyposażone były standardowo w wycięcie oraz zaczep do mocowania kolby dostawnej, mimo tego że kolby tego typu nie były stosowane w P08 Heerepistole. Zastosowano przyrządy celownicze składające się z zamocowanej na lufie muszki oraz niewielkiej szczerbinki stanowiącej część tylnej dźwigni mechanizmu ryglowego. Przyrządy celownicze ustawione są na 50m i nie posiadają możliwości regulacji.



Lange Pistole 08


Pistolet lange Pistole 08 (znany również jako Artilleriepistole) skonstruowany przez Adolfa Fishera wprowadzony został do uzbrojenia armii niemieckiej w 1914r. Broń posiada lufę o długości 192mm. Pistolet strzela nabojem 9x19mm Parabellum. Zasilanie odbywa się z jednorzędowego magazynka pudełkowego na 8 naboi lub z magazynka ślimakowego o pojemności 32 naboi wprowadzonego do uzbrojenia w 1917r jako Trommelmagazin 08. Magazynek ślimakowy składa się z wkładanej do gniazda części "pudełkowej" mieszczącej 12 naboi oraz części "bębnowej" mieszczącej 20 naboi. Załadowanie 32 naboi do magazynka ślimakowego możliwe jest jedynie przy zastosowaniu przyrządu ułatwiającego ładowanie. Artilleriepistole nie posiada bezpiecznika chwytowego, zastosowano jedynie bezpiecznik nastawny. Zastosowano śrubową sprężynę uderzeniową oraz wyciąg pełniący jednocześnie rolę wskaźnika obecnośći naboju w komorze nabojowej. Broń nie posiada zapadki przeciwodskokowej. W tylnej częsci chwytu znajduje się szyna dla zaczepu do mocowania kolby dostawnej pełniącej również rolę kabury. Lange Pistole 08 wyposażony jest w przyrządy celownicze składające się z zamocowanej na lufie muszki oraz celownika krzywkowego ze szczerbinką zamontowanego na lufie przed komorą zamkową. Celownik posiada nastawy od 100m do 800m co 100m, jednak skuteczne strzelanie na tak duże odległości z broni zasilanej nabojem 9x19mm nie jest możliwe.

Produkcja Parabellum

Pistolety Parabellum początkowo produkowała w Niemczech jedynie firma Deutsche Waffen und Munitionsfabriken, jednak od 1911r pistolety P08 produkowano również w firmie Gewehrfabrik Erfurt. Przyjmuje się że od 1909r do 1918r wyprodukowano około 2 miliony pistoletów Parabellum, w tym 1.650.000 pistoletów P08 Heerepistole. Po zakończeniu Iwś, ze względu na ograniczenia traktaty wersalskiego, broń strzelecką dla niemieckiej armii mogła produkować i naprawiać jedynie firma Simson znajdująca się w Suhl, w której pistolety P08 produkowano przy użyciu linii produkcyjnej przeniesionej z firmy Gewehrfabrik Erfurt. Od lat 20. naprawę broni strzeleckiej dla armii niemieckiej przeprowadzać mogła również firma Krieghoff. W latach 20. firma Deutsche Waffen and Munitionfabik zmieniła nazwę na Berliner Karlsrucher Industriewerk (BKIW). Po zakończeniu Iwś firma DWM (później BKIW) produkowała pistolety Parabellum dla użytkowników cywilnych oraz dla zagranicznych użytkowników wojskowych. Produkcja pistoletów Parabellum w DWM i BKIW była po zakończeniu Iwś niewielka. Na początku lat 30. linia produkcyjna pistoletów Parabellum należąca do BKIW została przeniesiona do fabryki Mausera znajdującej się w Oberndorfie. Również w latach 30. linia produkcyjna należąca do firmy Gustloff Werke (dawniej Simson) została przekazana firmie Krieghoff. Od lat 30. do zakończenia produkcji pistoletu Parabellum w 1942r fabryka w Oberndorfie wyprodukowała ponad 900.000 pistoletów Parabellum dla armii niemieckiej, natomiast firma Krieghoff jedynie 9200 pistoletów. Obecnie pistolety Parabellum produkcji Krieghoffa są poszukiwane przez kolekcjonerów. Po zakończeniu w Niemczech produkcji pistoletów Parabellum w 1942r, pistolety Parabellum produkowano jedynie w Szwajcarii. W Szwajcarii produkcję pistoletów Parabellum zakończono w 1947r.



Parabellum ogółem
Parabellum to jeden z pierwszych udanych pistoletów samopowtarzalnych, dlatego też zyskał bardzo dużą popularność. Pistolet charakteryzował się bardzo dobrą celnością oraz ergonomią. To właśnie dla pistoletu Parabellum skonstruowano nabój 9x19mm Parabellum, który jest obecnie najbardziej popularnym nabojem pistoletowym na świecie. Parabelka była jednak droga w produkcji, zawodna, skomplikowana oraz wrażliwa na wykorzystanie niezbyt dobrze wykonanej amunicji wojennej produkcji ze stalowymi łuskami. Produkcja seryjna P08 Heerepistole trwała do 1942r, jednak nawet obecnie co pewien czas produkowane są niewielkie serie pistoletu przeznaczone dla kolekcjonerów. W 1938r do uzbrojenia armii niemieckiej wprowadzono pistolet Walther P38, jednak mimo tego P08 Heerepistole wykorzystywany był do końca IIwś.


Od góry: lange Pistole 08, Marine Pistole 1904, P08 Heerepistole


Pistolet P08 Heerepistole


Parabellum w wersji zasilanej nabojem .45 ACP


Pistole Ordonanz 1900 z zamkiem w tylnym położeniu