Sokólska Grupa Strzelecka

P-64 CZAK


P-64 CZAK (pełne oznaczenie 9mm pistolet wz. 64) to polski pistolet samopowtarzalny skonstruowany przez Romualda Zimnego, Witolda Czepukajtisa, Mieczysława Adamczyka, Henryka Adamczyka, Kazimierza Kowalewskiego, Stanisława Kaczmarskiego oraz Jerzego Pyzla (pracownicy Centralnego Badawczego Poligonu Artyleryjskiego w Zielonce, obecnie Wojskowy Instytut Techniczny Uzbrojenia). CZAK jest skrótowcem od nazwisk konstruktorów pistoletu. Broń powstała w ramach konkursu na następcę pistoletu TT w Wojsku Polskim oraz Milicji Obywatelskiej, konkurs rozpoczęto w 1958r. Do konkursu zgłoszono również pistolet WiR wz. 57 skonstruowany przez Piotra Wilniewczyca i Stanisława Rojka oraz Pistolet wz. 58 skonstruowany przez Ryszarda Białostockiego i Ryszarda Chełmickiego. Od nowego pistoletu wymagano zasilania nabojem 9x18mm 57-N-181S, mechanizmu spustowego z samonapinaniem, wskaźnika obecności naboju z komorze nabojowej oraz możliwości przeładowania w stanie zabezpieczonym. Pistolet miał charakteryzował się również niewielkimi wymiarami, aby mógł być wykorzystywany przez funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej działających "po cywilnemu", dlatego też zespół konstrukcyjny z Centralnego Badawczego Poligonu Artyleryjskiego opracował dwie wersje pistoletu, CZAK M (Milicyjny) oraz nieznacznie większy i cięższy CZAK W (Wojskowy). Pierwszym prototypem był CZAK Milicyjny w wersji zasilanej nabojem 9x17mm Short, broń zasilana była nabojem 9x17mm Short ze względu na niewystarczającą do przeprowadzenia testów ilość amunicji 9x18mm 57-N-181S. Drugim prototypem był CZAK Wojskowy zasilany nabojem 9x18mm 57-N-181S. W 1961r zespół konstrukcyjny z Centralnego Poligonu Artyleryjskiego Uzbrojenia wygrał konkurs na pistolet, jednak nieznacznie później Ministerstwo Obrony Narodowej zrezygnowało z prac nad pistoletem CZAK pod wpływem opinii z Rady Naukowo Technicznej MON. Po rezygnacji MON projekt podlegał jedynie Ministerstwu Spraw Wewnętrznych, tak więc zespół konstrukcyjny zrezygnował z prac nad pistoletem CZAK W, kontynuując prace nad pistoletem CZAK M dla Milicji Obywatelskiej. Serię próbną pistoletu CZAK M wyprodukowano w radomskich Zakładach Metalowych im. generała Waltera w 1963r. Podobno po rezygnacji z programu w Ministerstwie Obrony Narodowej, nad rezygnacją z programu zastanawiano się również w MSW, jednak po wyprodukowaniu serii próbnej MON ponownie zainteresowało się pistoletem CZAK. Ostatecznie w 1965r CZAK M został wprowadzony do uzbrojenia Wojska Polskiego oraz formacji podlegających MSW. Produkcję seryjną pistoletu rozpoczęto w Zakładach Metalowych im. generała Waltera w 1966r. Pistolety prototypowe oraz pistolety serii próbnej posiadały zewnętrzną dźwignię zatrzasku zamka umieszczoną po lewej stronie szkieletu za kabłąkiem spustu oraz bezpiecznik magazynkowy uniemożliwiający oddanie strzału po wyjęciu magazynka . Zewnętrzna dźwignia zatrzasku zamka oraz bezpiecznik magazynkowy nie występują w broni produkowanej seryjnie.


Konstrukcja pistoletu P-64 CZAK


P-64 CZAK działa na zasadzie odrzutu zamka swobodnego oraz strzela z zamka zamkniętego. Po wystrzeleniu z magazynka ostatniego naboju zamek zatrzymuje się w tylnym położeniu. Broń nie posiada zewnętrznej dźwigni zatrzasku zamka, tak więc zwolnienie zamka w przednie położenie możliwe jest jedynie poprzez nieznaczne odciągnięcie zamka do tyłu. Po lewej oraz prawej stronie tylnej części zamka znajdują się nacięcia ułatwiające przeładowanie. Pistolet posiada umieszczony na zamku wyciąg sprężynujący oraz wyrzutnik znajdujący się na zatrzasku zamka. Nad iglicą umieszczono wskaźnik obecności naboju w komorze nabojowej. Sprężyna powrotna umieszczona jest wokół lufy, występ ograniczający ruch zamka do tyłu znajduje się na kabłąku spustu. Zamek oraz szkielet wykonano ze stali metodą frezowania. Po lewej oraz prawej stronie chwytu pistoletowego znajdują się okładki wykonane z tworzywa sztucznego. Pistolet posiada mechanizm spustowy z samonapinaniem (DA) oraz mechanizm uderzeniowy z iglicą przerzutową i kurkiem zewnętrznym z otworem odciążającym. Broń produkowana od 1972r charakteryzuje się zmodyfikowanym kształtem kurka. W tylnej części chwytu pistoletowego za gniazdem magazynka umieszczono śrubową sprężynę uderzeniową. Po lewej stronie tylnej części zamka znajduje się skrzydełko bezpiecznika pełniące również rolę zwalniacza kurka. Skrzydełko w położeniu górnym powoduje odbezpieczenie broni, natomiast w położeniu dolnym zabezpiecza broń poprzez zwolnienie kurka, unieruchomienie iglicy, zasłonięcie tylnej części iglicy przed uderzeniem kurka oraz rozłączenie szyny spustowej z zaczepem spustowym. Bezpiecznik nie umożliwia przenoszenia zabezpieczonej broni z napiętym kurkiem. Pistolet zasilany jest nabojem 9x18mm 57-N-181S. Zasilanie odbywa się z jednorzędowego magazynka pudełkowego o pojemności 6 naboi. Po lewej oraz prawej stronie pudełka magazynka umieszczono pionowe wycięcie ułatwiające kontrolę stanu załadowania. Magazynek zakończony jest kopytkiem wykonanym z tworzywa sztucznego. Zatrzask magazynka znajduje się w dolnej części chwytu pistoletowego za gniazdem magazynka. Sprężyna uderzeniowa pełni jednocześnie rolę sprężyny zatrzasku magazynka. Zastosowano umieszczone na zamku stałe mechaniczne przyrządy celownicze składające się z muszki i szczerbinki. Przyrządy celownicze ustawione są na 25m, regulacja może odbywać się poprzez wymianę szczerbinki.



Rozkładanie częściowe P-64
Przed rozkładaniem częściowym należy wyjąć magazynek z gniazda i sprawdzić komorę nabojową. Następnie przy zamku w przednim położeniu należy odchylić kabłąk spustu w dół. Po odchyleniu kabłąka strzelec powinien odciągnąć zamek w tylne położenie, podnieść tylną część zamka oraz ruchem do przodu zsunąć zamek ze szkieletu. Po odłączeniu zamka od szkieletu można zsunąć z lufy sprężynę powrotną. Składanie odbywa się w odwrotnej kolejności.



Inne wersje P-64
P-64 B9mm to skonstruowana w latach 70. przeznaczona na eksport wersja zasilana nabojem 9x17SR mm. Broń zasilana jest z jednorzędowego magazynka o pojemności 7 naboi, jednak pistolet może być również zasilany z magazynka od standardowej wersji P-64 zasilanej nabojem 9x18mm 57-N-181S. Magazynek od standardowej wersji P-64 można załadować nabojami 9x17SR mm. Standardowa wersja P-64 nie może być natomiast zasilana z magazynka od P-64 B9mm, podobnie magazynek do standardowego P-64 nie może zostać załadowany nabojami 9x17SR mm. Wyprodukowano jedynie serię próbną pistoletu P-64 B9mm, niektóre egzemplarze zostały przekształcone w broń szkolną (pozbawiona możliwości strzelania broń do nauki obsługi)


W ramach programu Safloryt w latach 70. skonstruowano wytłumioną wersję P-64 z tłumikiem odłączanym. Pocisk wystrzelony z broni zasilanej nabojem 9x18mm 57-N-181S nie osiąga prędkości dźwięku, tak więc wytłumiony P-64 nie musiał być zasilanu specjalną amunicją poddźwiękową. Pistolet nie był produkowany seryjnie


P-64G to skonstruowana w latach 90. wersja gazowa zasilana nabojem 9mm PA. Broń wyposażona była w umieszczony na końcu lufy kołek uniemożliwiający wystrzelenie pocisku. Pistolet mógł być wyposażony w nasadkę do odpalania ładunków sygnalizacyjnych. P-64G nie był produkowany seryjnie



Podwodny P-64
W maju 1995r strażnicy Państwowej Straży Rybackiej zostali zaatakowani przez kłusowników. Jeden ze strażników, będąc podtapianym przez kłusownika, oddał dwa strzały z pistoletu P-64. Broń podczas strzelania znajdowała się pod wodą, jednak mimo tego przeładowała się, a pocisk wystrzelony podczas drugiego strzału trafił w podudzie napastnika powodując złamanie kości piszczelowej. Trafiony kłusownik przestał podtapiać strażnika i popłynął do brzegu, po czym został zabrany przez wspólników do szpitala. Badania przeprowadzone przez Wojskowy Instytut Techniczny Uzbrojenia potwierdziły że pistolet P-64 przeładowuje się po oddaniu strzału pod wodą. Według badań przeprowadzonych przez WITU pocisk wystrzelony pod wodą z P-64, po trafieniu w deskę sosnową oddaloną od wylotu lufy o 0,5m, zagłębia się w deskę do głębokości 12mm. Tak więc pocisk wystrzelony z P-64 po przebyciu pod wodą 0,5m ma prędkość około 140m/s oraz energię kinetyczną 96J na centymetr kwadratowy. Zazwyczaj przyjmuje się że pocisk aby skutecznie razić człowieka musi mieć energię kinetyczną 150J na centymetr kwadratowy, jednak aby być uznanym za niebezpieczny dla człowieka pocisk musi mieć jedynie energię kinetyczną 19,6J na centymetr kwadratowy. Ostatecznie badania przeprowadzone przez WITU potwierdziły wersję zdarzenia opisaną przez podtapianego strażnika.



P-64 CZAK ogółem
P-64 CZAK jest bronią niewielką, lekką, prostą oraz dobrze wykonaną, jednak charakteryzuje się dużym odrzutem, zbyt krótkim chwytem pistoletowym, krótką linią celowania, magazynkiem o niewielkiej pojemności, silną sprężynę powrotną utrudniającą szybkie przeładowanie oraz bardzo dużą siłą spustu (110N) podczas strzelania z samonapinania (dla porównania w pistolecie P-83 Wanad siła spustu podczas strzelania z samonapinania wynosi 50N). Pistolet posiada również niewygodnie umieszczony zatrzask magazynka oraz nie jest wyposażony w zewnętrzną dźwignią zatrzasku zamka, co utrudnia szybkie zwolnienie zamka w przednie położenie. Wyeksploatowane egzemplarze charakteryzują się również niezbyt dobrą niezawodnością. Ogółem wyprodukowano około 190.000 pistoletów P-64, produkcję zakończono w 1977r. Następcą P-64 był pistolet P-83 Wanad wprowadzony do uzbrojenia w 1984r. Pistolety P-64 nadal używane są przez Wojsko Polskie oraz polską Policję.



Szkielet pistoletu P-64.


Zamek pistoletu P-64.


P-64 z zamkiem w tylnym położeniu.


Pistolet P-64, egzemplarz widoczny na zdjęciu posiada nieoryginalne okładziny rękojeści. Oznaczenia widoczne na zamku zostały naniesione aby spełnić amerykańskie przepisy